Agnieszka Gajewska

Stanisław Lem. Wypędzony z Wysokiego Zamku

Nagroda Krakowskiej Książki Miesiąca Marca 2022

O książce

Kompletna i bezkompromisowa biografia Stanisława Lema
Psychologiczny portret wielkiego pisarza

O twórczości i literackich zmaganiach Stanisława Lema napisano już wiele. Jako człowiek wciąż pozostaje jednak zagadką. Bardzo oszczędnie opowiadał o swoim życiu prywatnym – wymawiał się słabą pamięcią, zostawiał niedopowiedzenia i przytaczał zabawne anegdoty, gdy padały trudne pytania.

Co rządziło jego światem?
Przemilczana trauma i ucieczka przed bolesnymi wspomnieniami?
Wyparta tożsamość żydowska i potrzeba przynależności do wspólnoty?
Nieprzejednany dystans do świata?
Lęki czy geniusz?
Czego się bał, przed czym uciekał?

Literaturoznawczyni i badaczka jego twórczości Agnieszka Gajewska dotarła do nowych źródeł (archiwa lwowskie, archiwa bezpieki, archiwa prywatne), z których nikt wcześniej nie korzystał.

Dzięki nim nie tylko udaje jej się zrekonstruować życie żydowskiej inteligencji i przedwojennego wielokulturowego Lwowa, ale również postawić mocno udokumentowaną tezę: doświadczenie wojny i ocalenie z Zagłady miało fundamentalny wpływ na Stanisława Lema i jego twórczość, która pełna jest zakamuflowanych odniesień do jego życiowych doświadczeń.

Dzięki tej biografii poznajemy nie tylko wielkiego pisarza, ale przede wszystkim człowieka doświadczonego przez historię, ze wszystkimi jego problemami, obawami, wątpliwościami i słabościami.  

Stanisław Lem bez tajemnic…

Laureatką Nagrody Krakowska Książka Miesiąca w marcu została Agnieszka Gajewska, autorka książki Stanisław Lem. Wypędzony z Wysokiego Zamku. Ta doskonale napisana biografii a jednego z najbardziej znanych pisarzy polskich ukazała się w 2021 roku, którego patronem był Stanisław Lem. Pisząc książkę, autorka wykonała benedyktyńską pracę, docierając do wszystkich czy niemal wszystkich źródeł archiwalnych i materiałów publikowanych, by ukazać życie pisarza w pełnym spektrum. Efektem jest wielowątkowa, monumentalna wręcz książka (ok. 700 stron!), którą czyta się z prawdziwą przyjemnością. Moją uwagę przykuła przede wszystkim pierwsza część poświęcona żydowskiej rodzinie pisarza wywodzącego się ze Lwowa. Ale też okres PRL-u, jego literackie przyjaźnie, miłość do samochodów! Były to czasy, w których na ulicach Krakowa w oczy rzucały się ekskluzywne samochody, właśnie seledynowy – legendarny – mercedes Stanisława Lema czy granatowe volvo prof. Karola Estreichera… Jest więc książka Agnieszki Gajewskiej także kopalnią wiedzy o czasach PRL-u, jego absurdach, ale i umiejętności życia w tamtych dziwnych czasach.

Janusz M. Paluch

O autorce

Agnieszka Gajewska - literaturoznawczym, profesorka Uniwersytetu Adama Mickiewicza. Znawczyni twórczości Stanisława Lema, autorka książki Zagłada i gwiazdy, w której nowatorsko zinterpretowała związki wojennej biografii pisarza z jego twórczością.