Ishbel Szatrawska

Toń

Nagroda Krakowskiej Książki Miesiąca Stycznia 2024

O książce

„Kiedy Eichmedien stały się Nakomiadami? Kiedy Rastenburg był Rastemborkiem i kiedy stał się Kętrzynem? Carlshof – Karolewem, a Groß Stürlack – Sterławkami? „Toń” opowiada losy kilku pokoleń rodziny związanej z dawnymi Prusami Wschodnimi, gdzie od wieków mieszały się tożsamość polska, mazurska, niemiecka i litewska: historię babki Janki, arystokratki Gudrun i jej ukochanego Maxa – niemieckiego chirurga, ciotki Gertraud, syna Janki – Wolfa i wreszcie, najmłodszej z rodziny – Alicji, antropolożki, która niespodziewanie musi się zmierzyć z koniecznością sprzedaży rodzinnej siedziby nad Gubrem, domu pełnego wspomnień i naznaczonego tajemnicą. Śledzimy losy bohaterów i bohaterek, począwszy od czasów wojny, katastrofy Königsbergu i Rastenburga, sowieckiej nawałnicy, przez komunistyczną Polskę – już odmienioną, gdzie o przeszłości nie mówi się wcale lub mówi się szeptem – aż do czasów współczesnych, w których rozgrywa się nowy uchodźczy dramat”.

(Opis pochodzi o wydawcy)

Wciągająca „Toń”…

Brawurowo napisana powieść „Toń” Ishbel Szatrawskiej jest niezwykle poruszająca i wciągająca jak… toń. Wielowarstwowa, niezwykle tajemnicza, ale realistyczna opowieść, niemal jak saga, przedstawia dramat mieszkańców – ekspatriantów, ale i autochtonów – dawnych ziem pruskich po II wojnie światowej. Akcja toczy się w okolicach Kętrzyna, który był Rastenburgiem. Ale też w  Königsberg – Królewcu, do którego po długim oblężeniu wkraczają wojska rosyjskie. Główną bohaterką jest przybyła z rodzicami z Wileńszczyzny Janka. Zamieszkała w opuszczonym domu w Sterławkach. Ten dom zamierza sprzedać jej syn Wolf, który wyemigrował do Szkocji. Sprzeciwia się temu wnuczka Alicja, mieszkająca od ukończenia studiów w Krakowie. Autorka pisze obrazami nasączonymi zapachami, kolorami (choć te jakże często są tam czarno-białe), ale przede wszystkim emocjami. Jedni od razu dostrzegą głębię opowieści, szczególnie w obliczu współczesnych wątków dotykających znowu tamte strony. Dla innych będzie to doskonale czytająca się powieść, pobudzająca do myślenia, uwrażliwiająca na otaczającą rzeczywistość wysyłającą ostrzegawcze sygnały przed nieznaną przyszłością. Przecież – tak jak bohaterowie powieści – sami możemy stać się uchodźcami, ekspatriantami… To niemożliwe?! Też tak myślały miliony Ukraińców, Syryjczyków czy Afgańczyków, zanim pochłonęły ich odmęty uchodźctwa.

Janusz M. Paluch

O autorce

Ishbel Szatrawska (fot. Krzysztof Lis)

Ishbel Szatrawska – dramatopisarka i teatrolożka, publikowała, m.in. w „Dialogu” i „Polityce”. Jej dramat „Totentanz. Czarna noc, czarna śmierć” znalazł się w finale Gdyńskiej Nagrody Dramaturgicznej. Za książkę „Żywot i śmierć pana Hersha Libkina z Sacramento w stanie Kalifornia” otrzymała nagrodę Odkrycie Empiku. Krakowską Książkę Miesiąca oraz nominację do Paszportu „Polityki”. Mieszka i pisze w Krakowie.