Radek Rak

Baśń o wężowym sercu albo wtóre słowo o Jakóbie Szeli

Nagroda Krakowskiej Książki Miesiąca Kwietnia 2021

O książce

„Baśń o wężowym sercu” to dzieło niezwykłego talentu, hojnej wyobraźni, kilkuletniej pracy. A także dowód niezależności autora, który, wkraczając w sam środek zbiorowych sporów o Szelę, postanowił nie wzmacniać żadnej z dotychczasowych wersji. Stworzył Szelę własnego, osobnego, nieprzysiadalnego.

Częściowo decyduje o tej osobności rozłożenie materiału fabularnego: czterystustronicowa powieść poświęca powstaniu chłopskiemu 1846 roku zaledwie dwa ostatnie rozdziały. Całość, śmiało parafrazująca biografię Szeli, zaczyna się od wczesnej młodości bohatera: wkraczamy w świat jego pierwszych miłości, towarzyszymy mu, gdy idzie odrabiać pańszczyznę, widzimy pierwszą i drugą karę chłosty… Autor wykorzystał przy tym biografię Szeli do rozrzedzenia historii zbiorowej, co także sprzyja efektowi obcości: narracja nie posługuje się datami, więc nie wiemy, czy rzeź wybuchnie już za chwilę, czy jeszcze musi dojrzeć. Takie obserwowanie powieściowych wydarzeń jako potencjalnych momentów rewolty prowadzi do wniosku, że w XIX-wiecznej Galicji innych momentów nie było. Po lekturze „Baśni” właściwie dziwi nie to, że chłopi ruszyli na panów, lecz że zrobili to tylko raz. Gdyby autor zdecydował się rzezi nie przedstawiać (o co zacząłem go podejrzewać i czemu bardzo sprzyjałem), powieść i tak mówiłaby o upokorzeniu, które dziś uznalibyśmy za wystarczający powód do buntu. Nawet zatem baśniowy Szela pozostaje dla polskiej kultury groźny.

Czytaj dalej - http://czaskultury.pl/czytanki/antybasn-o-szeli/

Autor: Przemysław Czapliński

O autorze

Radek Rak, praktykujący lekarz weterynarii, mieszka w Krakowie. Zadebiutował powieścią Kocham cię, Lilith (2014). Znany jest z projektu Legendy polskie. Allegro realizowanego przez Powergraph i Allegro. Za drugą powieść, Puste niebo (2016), otrzymał Złote Wyróżnienie Nagrody Literackiej im. Jerzego Żuławskiego oraz nominację do Nagrody im. Janusza A. Zajdla. Afirmuje życie, ukochaną żonę i góry. W 2019 ukazała się trzecia powieść Baśń o wężowym sercu, albo wtóre słowo o Jakóbie Szeli, za którą otrzymał Nagrodę Literacką NIKE oraz Nagrodę Literacką im. Jerzego Żuławskiego