Joanna Oparek
Małe powinności
Nagroda Krakowskiej Książki Miesiąca Czerwca 2023
O książce
Dyskurs, emocje, obrazy i skojarzenia, stereotypy czy miejsce okrucieństwa w porządku codzienności są tylko jednymi z wielu płaszczyzn, które interesują Joannę Oparek w Małych powinnościach będących poematem zbierającym głosy towarzyszące tragediom takim jak głośne sprawy Nataschy Kampusch i Elizabeth Fritzl. Oparek udało się nie tylko poetycko sprawnie ogarnąć trudny materiał niewoli, tortur, niewysłowionego cierpienia, a także nie oddać go w kojące objęcia banału, ale również opracować model dla tej temperatury opowieści: raz to inscenizowanej, raz to dokumentalnej, przeznaczonej do czytania performatywnego i zupełnie po cichu. Historie skrajnego uprzedmiotowienia kobiet przez mężczyzn nie stają się tu jedynie pretekstem do kolejnych części poematu. Nie ma od nich bowiem miejsca na ucieczkę inną niż analiza warunków ich możliwości. Poemat Oparek zadaje więc społecznie niewygodne pytania i poszukuje równie niewygodnych odpowiedzi.
(Opis pochodzi od wydawcy)
Laboratorium grozy
Małe powinności, to ostatnia książka Joanny Oparek, krakowskiej pisarki, poetki i dramatopisarki. Składający się z trzech części poemat – Rewia, Historia i Dochodzenie, przeznaczony jest raczej dla dorosłych czytelników o mocnych nerwach. Pamiętacie Nataschę Kampusch i Elizabeth Fritzl? Nazwiska tych kobiet znał cały świat, dramat jaki przeżyły, poruszył każdego. Natascha, uprowadzona w 1998 r. w Austrii, przetrzymywana i gwałcona była do 2006 r., Elizabeth – również Austriaczka, w 2009 r. ujawniła, że przez 24 lata więził i gwałcił ją ojciec. A przecież to przypadki nieodosobnione. Autorka przywołuje też dwie Rosjanki z Riazania, trzy Amerykanki z Cleveland czy Polkę spod Poznania... Przedstawia prawdziwe gwiazdy / wciąż ciepłe legendy mrożących w żyłach krew / newsów telewizyjnych (Prezentacja). Przywołuje też postać słynącej z obrazów przemocy austriackiej pisarki, fobicznej, drastycznej, hiperrealistycznej Elfride Jelinek, dotkniętej Noblem. Książka jest swoistą kroniką przemocy dokonywanej na kobietach w początkach XXI w., analizą postępowania kata i ofiary. Autorka doskonale operuje publicystycznym językiem poetyckim, nadając równocześnie utworom znamiona reporterskich obrazów. Poemat Małe powinności to doskonały materiał na spektakl teatralny, bo tam gdzie sprawa się kończy zaczyna się teatr (Krągłość). Bezlitosny poemat Joanny Oparek obnaża okrucieństwo otaczającego nas świata, wprowadza uzasadniony strach, wzbudza wściekłość, ukazuje też bezradność wobec bestialstwa. Z czego ulepić Golema kiedy nie ma gliny (Nagroda)? To nie jedyne pytanie, które stawia autorka. Kto na nie odpowie? Czytajcie Małe powinności!
Janusz M. Paluch
O autorce
Joanna Oparek – poetka, pisarka, dramatopisarka. Ukończyła psychologię na Uniwersytecie Jagiellońskim. Pracowała jako dziennikarka, scenarzystka, redaktorka i kuratorka projektów kulturalnych. Opublikowała tomy poetyckie: Po kostki w niebie (2003), Czerwie (2012), Berlin Porn (2015), mocne skóry białe płótna (2019, książka nominowana do Nagrody Literackiej Gdynia), powieści: Mężczyzna z kodem kreskowym (2004), Jesień w Nowym Jorku (2006), Loża (2012). Jako dramatopisarka współpracowała z Narodowym Starym Teatrem i Teatrem Nowym w Krakowie oraz z Teatrem Miejskim w Gliwicach, gdzie wyreżyserowała swoją ostatnią sztukę Całe życie (2021). Jest także autorką dramatów: Projekt Ameryka, Wężowisko, Obcy. Tragedia grecka (sztuka prezentowana m.in. na Międzynarodowym Festiwalu Teatralnym Złoty Lew we Lwowie), Osobliwość/Singularity. Jej wiersze ukazały się w tłumaczeniach na języki: hiszpański, serbski, ukraiński i angielski. We współpracy z krakowską galerią Otwarta Pracownia tworzy cykliczne wydarzenia łączące sztuki wizualne i literaturę. Od 2021 członkini Rady Programowej Nagrody Dramaturgicznej im. Tadeusza Różewicza. Mieszka w Krakowie.
